กิจกรรมง่าย ๆ สำหรับครูปฐมวัยและพ่อแม่ ในการเสริมสร้างทักษะทางอารมณ์และสังคมให้กับเด็กปฐมวัย

ทักษะทางอารมณ์และสังคมของเด็กปฐมวัย ส่งผลต่อพัฒนาการและการเรียนรู้โดยรวม เด็กที่มีสุขภาพจิตดีมักจะมีความสุข มีแรงจูงใจในการเรียนรู้ มีทัศนคติเชิงบวกต่อโรงเรียน มีความกระตือรือร้นในการเข้าร่วมกิจกรรมในชั้นเรียน และมีผลการเรียนที่ดีกว่าเพื่อนที่มีสุขภาพจิตไม่ดี ในทางตรงกันข้ามหากเด็กมีปัญหาทางอารมณ์และสังคม มักจะมีปัญหาในการปฏิบัติตามคำสั่งในชั้นเรียน ขาดความภาคภูมิใจในตนเอง จนกระทั่งอาจจะส่งผลต่อการเรียนได้ ดังนั้น ทักษะทางอารมณ์และสังคมของเด็กปฐมวัยจึงมีความสำคัญเทียบเท่ากับสุขภาพทางกาย และส่งผลต่อความสามารถในการพัฒนาศักยภาพในการดำเนินชีวิตที่สมบูรณ์

ครูปฐมวัยและพ่อแม่ ผู้เป็นส่วนสำคัญในการส่งเสริมทักษะทางอารมณ์และสังคมให้กับเด็กปฐมวัยจะทำอย่างไร?

กิจกรรมง่ายๆ สำหรับครูปฐมวัยและพ่อแม่ ในการสร้างทักษะทางอารมณ์และสังคมให้กับเด็กปฐมวัย มีดังนี้

1. กิจกรรมหุ่นมือ (Puppet) เป็นกิจกรรมที่ช่วยให้ครูปฐมวัยและพ่อแม่ ได้พูดคุยกับเด็ก ๆ ในประเด็นต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นทั้งที่โรงเรียนและที่บ้าน โดยหุ่นมือจะเป็นสื่อกลางที่ให้เด็ก ๆ ได้พูดเกี่ยวกับความรู้สึกของพวกเขา ที่อาจจะยังไม่สามารถอธิบายออกมาเป็นคำพูดได้ เช่น ความรู้สึกสุข ความรู้สึกเศร้า ความรู้สึกโกรธ

2. กิจกรรม Think out Loud เป็นกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคมผ่านกระบวนการคิดของเด็กเปลี่ยนจากนามธรรมเป็นรูปธรรม โดยครูปฐมวัยและพ่อแม่เป็นแบบอย่างให้เด็ก ได้แอบฟังกระบวนการคิดของเรา จึงควรใช้คำศัพท์ที่เข้าใจง่าย ไม่ซับซ้อน พูดช้าๆ ชัดเจน และพยายามกระตุ้นให้เด็กพูด เช่น หากในขณะเล่านิทาน ครูปฐมวัยหรือพ่อแม่อาจจะพูดว่า “เอ…หน้าตาของแมวตัวนั้นดูเศร้าจังเลย สงสัยจังว่าเกิดอะไรขึ้นกับเขานะ แล้วทำไมเขาต้องเศร้าด้วยนะ….” หรือ หากเด็กกำลังเกิดความรู้สึกไม่พอใจ ครูปฐมวัยหรือผู้ปกครองอาจจะพูดว่า “หนูดูหงุดหงิดนะคะที่เล่นเกมนี้ไม่ได้ หนูรู้สึกยังไงนะ อ๋อ!…หนูอยากให้กระต่ายตัวนี้ออกจากเขาวงกตให้ได้ใช่ไหมคะ ถ้าอย่างนั้น เรามาลองคิดด้วยกันนะ เราจะลองค่อยๆลากเส้นจากซ้ายไปขวา หรือขวาไปซ้ายก่อนดีคะ…”

3. กิจกรรมอ่านนิทาน กิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมที่กระตุ้นให้เด็กรู้จักอารมณ์ของตัวละครและเชื่อมโยงสถานการณ์ในหนังสือเข้ากับประสบการณ์ของเด็ก เมื่ออ่านนิทานจบ ครูปฐมวัยหรือพ่อแม่อาจจะใช้คำถามปลายเปิด เพื่อให้เด็กๆ ได้พูดคุยเกี่ยวกับประสบการณ์ของตนเอง ได้พูดคำศัพท์ใหม่ๆ เช่น “เด็กๆ คิดว่าตัวละครนี้กำลังรู้สึกอย่างไร” “หากเกิดปัญหานี้ขึ้นกับเด็ก ๆ จะแก้ไขปัญหานี้อย่างไร” “เราสามารถทำอะไรที่แตกต่างออกไปได้หรือไม่หากสิ่งนี้เกิดขึ้นในห้องเรียนของเรา”คำถามปลายเปิดเหล่านี้ จะช่วยให้เด็กๆได้เรียนรู้คำศัพท์ใหม่ๆ ที่จะสื่อสารเกี่ยวกับทักษะทางอารมณ์และสังคมได้เป็นอย่างดี

4. กิจกรรมเกม เป็นกิจกรรมที่เด็กสามารถเรียนรู้การแสดงออกทางอารมณ์และสังคม ผ่านต้นแบบที่เป็นครูปฐมวัยและพ่อแม่ เป็นโอกาสที่เด็กจะเรียนรู้ผ่านการผลัดกันเล่น การทำงานร่วมกัน การรับมือกับอารมณ์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วขณะเล่นเกม เพื่อเป็นพื้นฐานของการเข้าใจตนเอง มีสติ และระงับพฤติกรรมที่อาจจะก้าวร้าวได้ โดยกิจกรรมควรเน้นที่ความสนุกสนานมากกว่าการแพ้-ชนะ

5. กิจกรรมที่ได้ทำงานบ้านร่วมกัน โดยอาจเป็นกิจกรรมง่าย ๆ ที่ครูปฐมวัยและพ่อแม่สามารถทำร่วมกันได้กับเด็กๆ เช่น กวาดพื้นห้อง เช็ดโต๊ะ กวาดใบไม้ พับผ้า พับที่นอน ในระหว่างทำกิจกรรมครูปฐมวัยและพ่อแม่ สามารถพูดคุยกับเด็กเพื่อให้เด็กได้สื่อสารความคิดของตนเอง และเรียนรู้ที่จะทำงานร่วมกับผู้อื่น เช่น “หนูคิดว่าเราจะกวาดไปทางไหนก่อนดี” “เราจะเรียงเสื้อผ้ากองนี้ยังไงดีนะ” เมื่อเด็กทำงานเสร็จ ครูปฐมวัยและพ่อแม่ ควรให้คำชมเชย เพื่อสอนให้เด็กได้รู้คุณค่าในตนเอง

จะเห็นได้ว่า การเสริมสร้างทักษะทางอารมณ์และสังคมให้กับเด็กปฐมวัย สามารถทำได้จากกิจกรรมง่าย ๆ ในชีวิตประจำวัน แต่จำเป็นต้องใช้เวลารวมไปถึงความเอาใจใส่จากทั้งครูปฐมวัยและคุณพ่อคุณแม่ เพื่อที่จะช่วยให้เด็กปฐมวัยเติบโตเป็นบุคคลที่มีทักษะทางอารมณ์และสังคมที่ดีและแข็งแกร่ง เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความสามารถในการใช้ชีวิตอย่างมีความสุขในวันข้างหน้า