อนาคตครูอนุบาลต้องรู้ นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยในศตวรรษที่ 21
Student blog — 12/11/2025
Educational
การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และเทคโนโลยี เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง วิวัฒนาการทางเทคโนโลยีมีการพัฒนาขึ้นสูงสุด การค้นหาคำตอบเรื่องราวต่างๆ หรือข้อสงสัยถูกค้นพบอย่างว่องไวพร้อมการอ้างอิงแหล่งข้อมูล เกิดจากปัจจัยหลายประการ เช่น การพัฒนาเทคโนโลยี โดยเฉพาะปัญญาประดิษฐ์ (AI: Artificial Intelligence)” ส่งผลต่อวิธีการเรียนรู้และความคาดหวังต่อทักษะของผู้เรียน “นวัตกรรมการศึกษา” (educational innovation) จึงถูกนิยามเป็นการนำแนวคิด วิธีการ สื่อ หรือรูปแบบการจัดการใหม่ ๆ มาปรับใช้ในการเรียนรู้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการเรียนรู้และยกระดับคุณภาพผู้เรียน ในบริบทนี้ การศึกษาปฐมวัยมีความสำคัญเป็นพิเศษ เพราะเป็นช่วงเวลาที่สมองและพื้นฐานพฤติกรรมของเด็กกำลังพัฒนา จึงต้องออกแบบนวัตกรรมที่สอดคล้องกับลักษณะการเรียนรู้ของเด็กเล็ก (อายุ 0-6 ปี)
คณะการศึกษาปฐมวัย มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ในฐานะสถาบันการศึกษาที่ผลิตบัณฑิตสาขาวิชาการศึกษาปฐมวัย ตระหนักถึงบทบาทสำคัญของการจัดการศึกษาที่มีคุณภาพ ด้วยถือว่า การศึกษาปฐมวัยเป็นรากฐานที่สำคัญที่สุดในการพัฒนาเด็กในทุกมิติ นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยเป็นอีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญที่ผู้เกี่ยวข้องกับการศึกษาปฐมวัยสามารถนำมาใช้จัดประสบการณ์ให้กับเด็กปฐมวัยเพื่อการสร้างรากฐานการเรียนรู้ที่มั่นคงและยั่งยืนให้กับเด็กไทยในอนาคต
นิยามและความสำคัญของนวัตกรรมการศึกษาปฐมวัย
คำว่า “นวัตกรรม” มีรากมาจากภาษาละติน Innovare หมายถึง การทำสิ่งใหม่ การปรับปรุงสิ่งเดิมให้ดีขึ้น (to renew, to change, to alter, to make new) และในทางการศึกษา เน้นการใช้ความคิดสร้างสรรค์และวิธีการใหม่ ๆ เพื่อพัฒนาการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับบริบทและความต้องการของผู้เรียน ในอดีตวงการศึกษาไทยใช้คำนี้ว่า “นวกรรม” ซึ่งเป็นคำที่มาจากภาษาอังกฤษว่า “Innovation” ซึ่งมีความหมายเดียวกันคือ การกระทำใหม่ๆที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ดังนั้นเมื่อ “นวัตกรรม”มาเป็นคำว่า “นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัย” จึงสามารถนิยามได้ว่าเป็นการนำแนวคิด วิธีการ สื่อ และระบบที่ใหม่หรือปรับปรุงแล้ว มาใช้เพื่อยกระดับคุณภาพการเรียนรู้และพัฒนาการของเด็กเล็กให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีกว่าเดิม มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเด็กในช่วงวัยแรกเริ่มของชีวิต ซึ่งเป็นช่วงที่สมองและพฤติกรรมพื้นฐานของเด็กกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว โดยจากแหล่งข้อมูลที่ศึกษา พบว่า ความสำคัญของนวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยสรุปได้ ดังนี้
- ส่งเสริมพัฒนาการรอบด้านของเด็ก
นวัตกรรมการศึกษาช่วยให้เด็กได้รับการเรียนรู้ที่หลากหลาย ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ผ่านกิจกรรมที่ออกแบบมาอย่างสร้างสรรค์ เช่น การเรียนรู้แบบ STEM, การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ, และการเรียนรู้ผ่านโครงการ - พัฒนาทักษะการคิดอย่างสร้างสรรค์ และการแก้ปัญหา
การจัดกิจกรรมที่เน้นการคิดวิเคราะห์และการลงมือทำ เช่น การเรียนรู้ผ่านโครงการ (Project Approach) หรือการจัดประสบการณ์เรียนรู้แบบ STEM, STEAM ช่วยให้เด็กมีทักษะการคิดเชิงนวัตกรรมตั้งแต่ระดับอนุบาล - สร้างแรงจูงใจในการเรียนรู้
นวัตกรรมการเรียนรู้ที่ใช้สื่อเทคโนโลยี เช่น เว็บไซต์การเรียนรู้ แอปพลิเคชัน หรือสื่อมัลติมีเดีย ช่วยให้เด็กมีความสนใจและมีส่วนร่วมในการเรียนรู้มากขึ้น - เตรียมความพร้อมสู่ศตวรรษที่ 21
นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยมีบทบาทสำคัญในการเตรียมเด็กให้พร้อมสำหรับโลกยุคใหม่ที่ต้องการทักษะการสื่อสาร การทำงานร่วมกัน และการใช้เทคโนโลยีอย่างมีประสิทธิภาพ - สนับสนุนครูและผู้ปกครองในการจัดการเรียนรู้
นวัตกรรมยังช่วยให้ครูสามารถออกแบบการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับบริบทของเด็กแต่ละคน โดยการนำแนวทางการจัดการเรียนรู้ แบบ Montessori, Reggio Emilia, Waldorf และแนวทางอื่น ๆ มาใช้ อีกทั้งช่วยให้ผู้ปกครองเข้าใจแนวทางการส่งเสริมพัฒนาการเด็กได้ดีขึ้น
ความแตกต่างของนวัตกรรมการศึกษาและนวัตกรรมการศึกษาปฐมวัย
นวัตกรรมการศึกษา และ นวัตกรรมการการศึกษาปฐมวัย มีเป้าหมายที่เหมือนกันคือเป็นแนวคิด รูปแบบใหม่หรือสิ่งใหม่ที่ต้องการพัฒนาเรื่องของการศึกษาให้ดีขึ้น แต่ยังมีรายละเอียดบางประเด็นที่ถูกออกแบบมาเฉพาะ นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยถูกพัฒนาขึ้นเพื่อเด็กปฐมวัย (อายุ 0–6 ปี) โดยเน้นการพัฒนาทักษะพื้นฐานทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา มีความแตกต่างที่เปรียบเทียบเป็นตารางได้ ดังนี้
ตารางเปรียบเทียบลักษณะนวัตกรรม
| ประเด็น | นวัตกรรมการศึกษา (ทั่วไป) | นวัตกรรมการศึกษาปฐมวัย |
|---|---|---|
| วัตถุประสงค์หลัก | มุ่งพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอน ระบบการจัดการศึกษา และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน | มุ่งส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยทั้ง 4 ด้าน (ร่างกาย อารมณ์-จิตใจ สังคม สติปัญญา) และการเรียนรู้ผ่านการเล่น |
| ผู้เรียนเป้าหมาย | นักเรียนในทุกระดับการศึกษา (ประถม–อุดมศึกษา) | เด็กอายุ 0–6 ปี |
| ลักษณะของนวัตกรรม | เน้นเทคโนโลยี วิธีการสอนใหม่ ๆ ระบบบริหารจัดการ หรือการประเมินผลที่ทันสมัย | เน้นกิจกรรมที่เหมาะสมกับวัย (Developmentally Appropriate Practice: DAP) ใช้สื่อที่ปลอดภัย สนุก น่าสนใจ และส่งเสริมทักษะทางสมอง EF |
| รูปแบบการเรียนรู้ | เป็นการเรียนรู้แบบผสมผสาน (Blended Learning), การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) หรือการเรียนรู้ออนไลน์ | เป็นการเรียนรู้ที่ใช้การเล่นเป็นฐาน (Play-based Learning), การเรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัส, กิจกรรมสร้างสรรค์ และการเลียนแบบ |
แนวคิดสนับสนุนนวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยในประเทศไทย
การจัดการศึกษาปฐมวัย นอกจากการจัดการเรียนรู้ตามหลักสูตรปฐมวัยแต่ละสถานศึกษาจะมีการจัดการศึกษาตามความเชื่อแนวคิดที่แตกต่างกัน หรือ นวัตกรรมทางการศึกษาปฐมวัยที่ต่างกันตามบริบทของสถานศึกษา ครูหรือผู้ดูแลเด็กต้องมีการบูรณาการนวัตกรรมทางการศึกษาปฐมวัยกับการสอนในห้องเรียน เช่น แนวการสอนแบบวอลดอร์ฟ (Waldorf) มอนเตสซอรี่ (Montessori) หลักสูตรไฮสโคป (HighScope) เรจจิโอเอมีเลีย (Reggio Emilia) แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง และทักษะทางสมอง (Executive Functions: EF) เป็นต้น เนื่องจากนวัตกรรมทางการศึกษาปฐมวัยมีความแตกต่างกันส่งผลต่อรูปแบบการจัดกิจกรรม สื่อที่ใช้ สภาพแวดล้อมและทรัพยากรการเรียนรู้ นอกจากนี้ยังมีแนวคิดเชิงทฤษฎีที่สนับสนุนนวัตกรรมการศึกษาปฐมวัยในประเทศไทยที่หลากหลาย ดังนี้
| OBE (Outcome-Based Education) และ Backward Design | Playful Learning | แนวคิดทางเลือกในการจัดการเรียนรู้ |
|---|---|---|
| เริ่มจากการกำหนดผลลัพธ์ที่ต้องการของผู้เรียนแล้วออกแบบกิจกรรมและการประเมินเพื่อให้บรรลุผลนั้น เหมาะกับการออกแบบหลักสูตรปฐมวัยที่ชัดเจนเรื่องสมรรถนะพื้นฐาน เช่น ทักษะการสื่อสาร ทักษะสังคม และ EF | แนวทางการออกแบบประสบการณ์ที่รวมการเล่นกับการตั้งเป้าหมายเชิงเนื้อหา ทำให้เด็กเรียนรู้เนื้อหาผ่านการเล่นอย่างมีเป้าหมาย (playful pedagogy). การทบทวนงานวิจัยชี้ว่า playful learning มีประสิทธิผลต่อพัฒนาการทักษะหลากหลายเมื่อเทียบกับการสอนเชิงบรรยาย. | HighScope, Montessori, Reggio Emilia และ Waldorf แต่ละแนวคิดมีจุดเด่นที่สนับสนุนการเรียนรู้ด้วยตนเอง การจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้เป็นตัวกระตุ้น และการให้ความสำคัญกับบทบาทของครู และออกแบบเงื่อนไขการเรียนรู้ |
นวัตกรรมการศึกษา ในมุมมองสำหรับการศึกษาปฐมวัยในประเทศไทยจึงมีความหลากหลาย บางแนวคิดที่มีมานานจากการศึกษาของประเทศต่าง ๆ เมื่อนำมาใช้หรือประยุกต์ใช้วงการศึกษาไทยจึงเกิดเป็นสิ่งใหม่ที่มีทั้งโอกาสและข้อจำกัดในการจัดการเรียนรู้ให้เด็กปฐมวัย เกิดเป็นนวัตกรรมสำหรับการศึกษาปฐมวัย สามารถจัดการเรียนรู้ส่งเสริมพัฒนาการและทักษะด้านต่าง ๆ ให้กับเด็กปฐมวัยเกิดผลที่ยั่งยืน สอดคล้องกับบริบทท้องถิ่นโดยยึดเด็กเป็นศูนย์กลาง
อ้างอิง
- Diamond, A. (2013). Executive functions. Annual Review of Psychology, 64, 135–168. Retrieved from https://doi.org/10.1146/annurev-psych-113011-143750.
- LEGO Foundation. (2018). Learning through play: a review of the evidence. LEGO Foundation. Retrieved from https://cms.learningthroughplay.com/media/wmtlmbe0/learning-through-play_web.pdf?utm_source=chatgpt.com.
- NAEYC. (2022). The power of playful learning in the early childhood setting. Young Children, Summer 2022. Retrieved from https://www.naeyc.org/resources/pubs/yc/summer2022/power-playful-learning?utm_source=chatgpt.com.
- Lillard, A. S., et al. (2017). Montessori education: A review of the evidence base. Frontiers in Psychology. Retrieved from https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6161506/?utm_source=chatgpt.com
- UNICEF Thailand. (2022). UNICEF Thailand Country Programme — Early Childhood Development. UNICEF Thailand. Retrieved from https://www.unicef.org/thailand/media/9671/file/UNICEF%20Thailand%20Country%20Programme%20ECD%20EN.pdf?utm_source=chatgpt.com
ผู้เขียน: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นิฤมล สุวรรณศรี
📱สนใจสมัครเรียนหรือสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม ติดต่อ:
– คณะการศึกษาปฐมวัย มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย
– โทร: 02-6976664-5
– เว็บไซต์: https://ece.utcc.ac.th
– Facebook: https://www.facebook.com/EarlyChildhoodUTCC
– Instagram: ece.utcc
– TikTok: ece.utcc
#อยากเป็นครู #ศึกษาศาสตร์ #ม.เอกชน #ครูปฐมวัย #ครูอนุบาล #เรียนต่อปริญญาตรี #UTCC #การศึกษาไทย
แชร์บทความนี้
